نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

• محمدقاسم تنگستانی ¹
• مهدی مرادی برلیان ²

¹ عضو هیئت علمی دانشگاه خوارزمی، تهران، ایران

² گروه حقوق عمومی و بین الملل، دانشکده حقوق و علوم سیاسی، دانشگاه مازندران، بابلسر، ایران

چکیده

در بسیاری از نظام‌های حقوقی، مالکیت خصوصی بر منابع طبیعی و ثروت‌های عمومی اغلب بر پایه‌ تصرفات تاریخیِ فاقد رعایت حق برابر همگان نسبت به این مواهب استوار شده است. نظریه عدالت حق‌محور هیلل استاینر، با تأکید بر آزادی منفی و لزوم جبران تاریخی در توزیع منابع اولیه، نقدی بنیادین بر چنین مبانی متعارف مالکیت خصوصی وارد می‌کند. پژوهش حاضر با روش توصیفی–تحلیلی و تطبیقی به بازخوانی ساختار حقوقی مالکیت اقتصادی از دیدگاه استاینر می‌پردازد تا ضمن شناسایی موارد بی‌عدالتی در نظام‌های حقوقی موجود، چارچوبی نوین مبتنی بر حقوق برابر افراد نسبت به منابع طبیعی اولیه پیشنهاد کند. ابتدا مؤلفه‌های کلیدی نظریه استاینر از جمله اصالت آزادی‌های منفی افراد (آزادی از دخالت دیگران)، خودمالکی اشخاص و اشتراک همگان در منابع طبیعی، تبیین و سپس با اصول حقوق مالکیت در نظام‌های حقوقی موجود مقایسه شده است. این مطالعه نشان می‌دهد که حقوق موضوعۀ مالکیت اقتصادی، در صورت بی‌توجهی به سهم برابر اشخاص از منابع اولیه و فقدان سازوکارهای جبران خسارت برای تصرفات تاریخی، از منظر عدالت توزیعی ناپایدار می‌ماند. در پایان نتیجه‌گیری می‌شود که با به‌کارگیری اصول عدالت حق‌محور استاینر در سیاست‌گذاری حقوقی می‌توان ضمن تضمین آزادی‌های منفی و حقوق مالکیت مشروع، ابزارهای لازم برای جبران بی‌عدالتی‌های تاریخی و توزیع منصفانه‌ منابع اولیه را در نظام حقوقی نهادینه کرد. بدین‌ترتیب می‌توان از نظریه استاینر به‌عنوان مبنایی برای اصلاح قوانین مالکیت و تحقق نظمی پایدارتر بر مبنای عدالت توزیعی بهره گرفت.

کلیدواژه‌ها

• عدالت حق‌محور
• استاینر
• آزادی منفی
• جبران تاریخی
• حقوق مالکیت اقتصادی

عنوان مقاله [English]

Revisiting the Legal Structure of Economic Property Rights Based on Steiner’s Rights-Based Theory of Justice: From Negative Liberty to Historical Restitution

نویسندگان [English]

• Mohammad Ghasem Tangestani ¹
• Mahdi Moradi Berelian ²

¹ Department of International Law, Faculty of Law and political Science, Kharazmi University, Tehran, Iran

² Department of public and international law, faculty of law and political science, university of Mazandaran,, babolsar, Iran

چکیده [English]

The current legal structure of economic property rights suffers from significant shortcomings in terms of distributive fairness. In many legal systems, private ownership of natural resources and public assets has often been founded on historical appropriations made without regard for the equal rights of all individuals to those resources. Hillel Steiner’s rights-based theory of justice emphasizing negative liberty and the need for historical restitution in the initial distribution of natural resources fundamentally challenges these conventional foundations of private property. Using a descriptive-analytical and comparative approach, this study revisits the legal structure of economic property rights from Steiner’s perspective. It aims to identify injustices in the existing system and to propose a novel legal framework grounded in individuals’ equal rights to natural resources. First, Steiner’s key theoretical components including the primacy of negative liberty (freedom from interference), the principle of self-ownership, and the notion of common ownership of natural resources are explained and then compared with those of the existing property law regime. The findings indicate that the existing property law regime, if it ignores individuals’ equal shares of original resources and lacks mechanisms of compensation for past appropriations, remains unstable from a distributive justice standpoint. In conclusion, applying Steiner’s rights-based principles in legal policymaking can safeguard negative liberty and legitimate property rights while institutionalizing tools for historical restitution and the fair distribution of original resources. Thus, Steiner’s framework can serve as a foundation for reforming property law and achieving a more sustainable order grounded in distributive fairness.

کلیدواژه‌ها [English]

• Rights-Based Justice
• Steiner
• Negative Liberty
• Historical Restitution
• Economic Property Rights