نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسندگان
1 دانشجوی کارشناسی ارشد معارف اسلامی و حقوق خصوصی (گرایش حقوق اقتصادی)دانشگاه امام صادق ع، تهران، ایران.
2 دکتری تخصصی حقوق خصوصی، مدیر اندیشکده حقوق بانکی دانشگاه امام صادق (ع)، تهران، ایران
چکیده
استفاده گسترده از چک و لزوم نظارت بر فرایند صدور تا وصول آن، موجب توجه خاص قانون‌گذار نسبت به این سند تجاری بوده است. مهم‌ترین قانون در خصوص چک، قانون صدور چک با آخرین اصلاحات است؛ چراکه با هدف جلوگیری از صدور چک‌های بلامحل از مبدأ و حرکت به سمت تماماً الکترونیکی کردن این سند، سامانه صیاد را ایجاد و ثبت چک در آن را الزامی کرد. بااین‌حال باتوجه‌به عدم فرهنگ‌سازی لازم و نگاه سنتی بسیاری از استفاده‌کنندگان از این سند تجاری، مشکل جدیدی با عنوان عدم ثبت چک در سامانه ایجاد شد که تبعات اجتماعی و حقوقی زیادی به دنبال داشت. اصلی‌ترین پرسشی که دراین‌خصوص مطرح می‌شود «ماهیت حقوقی برگه چک ثبت نشده از لحاظ سند مدنی یا تجاری بودن آن است». پاسخ، حقوق دارنده سند را تحت‌تأثیر قرار داده؛ چراکه پرسش دیگری را ایجاد کرده که «آیا امکان طرح دعوای الزام به ثبت چک در سامانه علیه صادرکننده در محاکم حقوقی ممکن است یا خیر؟». پژوهش حاضر ضمن اتخاذ روش توصیفی تحلیلی، با مطالعه منابع کتابخانه‌ای و قوانین موضوعه از طریق گردآوری نظرات حقوق‌دانان و استدلال بر اساس متن قانون، پاسخ سؤالات پیش‌گفته مشخص گردید. نتیجه نهایی این مطالعه، پس از طرح تفصیلی ادله طرفین اختلاف، رد دلایل قائلین به تجاری بودن این سند ثبت نشده در سامانه بود که با اثبات مدنی بودن آن، مسموع بودن دعوای الزام به ثبت چک در سامانه نیز محکوم به رد خواهد شد؛ در نتیجه باید برای فرهنگ‌سازی الزام مردم به ثبت چک و اعتبار دادن به سامانه‌های بانک مرکزی کوشید.
کلیدواژه‌ها
عنوان مقاله [English]
The essence of the unregistered cheque in the Sayyad system and the possibility of filing a lawsuit to require registration
نویسندگان [English]
- Mohammad Amin Safarzadeh Bondari 1
- Yaser Moradi 2
1 M.A. Student of Islamic Studies and Private Law (Economic Law), Imam Sadiq University, Tehran, Iran.
2 Ph.D. in Private Law, Director of Institute of Banking Law, Imam Sadiq University, Tehran, Iran
چکیده [English]
The extensive use of cheques and the necessity of overseeing the entire process from issuance to collection have drawn particular attention from lawmakers regarding this commercial instrument. The purpose of the Cheque Issuance Law is to prevent the issuance of dishonored cheques and to move toward fully electronic documentation. Consequently, the Sayyad system was established, making cheque registration obligatory within it. However, due to the lack of cultural awareness and the traditional mindset of many users regarding this commercial document, a new problem emerged: the non-registration of cheques in the system. The primary question raised is the “legal essence of an unregistered cheque in terms of being a civil or commercial document.” The answer to the previous question impacts the rights of the cheque holder, leading to another question: “The possibility of filing a lawsuit to require the registration of a cheque?” In this research, adopting a descriptive-analytical approach, studied library resources and relevant laws and by collecting legal experts’ opinions and arguing based on legal texts, arrived at clear answers to the aforementioned questions. The final conclusion, after presenting detailed evidence from both sides of the dissension, rejects the arguments of those who consider this unregistered document as commercial. By proving its civil essence, the claim that it is possible to file a lawsuit to require the registration of a cheque will also be dismissed. Therefore, efforts should be made to promote public awareness of cheque registration and encourage trust in CBI systems.
کلیدواژه‌ها [English]
- Commercial documents
- obligatory registration
- Sayyad system
- cheque issuance
- commercial law
منابع
کتاب
- اسکینی، ربیعا، حقوق تجارت (برات، سفته، قبض انبار، اسناد دروجه‌حامل و چک)، تهران: انتشارات سمت، 1389.
- توکلی، محمدمهدی، منظومه چک، تهران: مکتوب آخر، 1402.
- خزاعی، حسین، حقوق تجارت (اسناد تجاری)، ج 3، تهران: نشر قانون، 1385.
- دمرچیلی، محمد، علی حاتمی و محسن قرائی، قانون تجارت در نظم حقوقی کنونی، تهران: انتشارات خلیج‌فارس، 1380.
- سالاریان، محمدامین و صادق عبدی، اسناد تجاری داخلی و بین‌المللی، تهران: مهر کلام، 1400.
- ستوده تهرانی، حسن، حقوق تجارت، ج 3، تهران: نشر دادگستر، 1375.
- شهیدی، مهدی، تشکیل قراردادها و تعهدات، تهران: انتشارات مجد، 1398.
- عرفانی، محمود، حقوق تجارت تطبیقی، ج 6، تهران: انتشارات جنگل، 1388.
- کاتوزیان، ناصر، دوره‌ی مقدماتی حقوق مدنی، اعمال حقوقی (قرارداد - ایقاع)، تهران: شرکت سهامی انتشار، 1384.
- مرادی، یاسر و محمد نوری، چک (نکات کاربردی؛ از صدور تا پرداخت)، تهران: انتشارات اندیشه ارشد، 1401.
مقاله
- کریمی‌منش، زینب و علی قاضی، «ماهیت حقوقی عدم ثبت چک در سامانه صیاد»، پانزدهمین کنفرانس بین‌المللی حقوق و علوم قضایی، 1402.
- یاورپور، محمد، «بررسی ضمانت اجرای عدم ثبت چک صیادی»، هشتمین کنفرانس بین‌المللی فقه، حقوق، روان‌شناسی و علوم تربیتی در ایران و جهان اسلام، 1403.
قوانین
- قانون اصلاح قانون صدور چک مصوب 1397 با اصلاحات بعدی.
- قانون برنامه پنج‌ساله هفتم پیشرفت جمهوری اسلامی ایران مصوب 1403.
- قانون تجارت مصوب 1311.
- قانون صدور چک مصوب 1355 با اصلاحات و الحاقات بعدی.
- قانون مجازات عمومی مصوب 1304 با اصلاحات بعدی.
- قانون مدنی مصوب 1307 با اصلاحات و الحاقات بعدی.
- لایحه قانونی چک بی‌محل مصوب 1331.
- لایحه قانونی راجع به چک بی‌محل مصوب 1337.
References
Books
- Eskini, Rabia. Commercial Law (Bill of Exchange, Promissory Note, Warrant, Bearer Bonds and Check), Tehran: SAMT Publications, 2018. (in Persian)
- Tavakoli, Mohammad Mahdi. The System of Checks, Tehran: Maktoob Akhar, 2023. (in Persian)
- Khazaei, Hossein. Laws of Commerce (Commercial documents), Tehran: Nashr-e Qanun, 2006. (in Persian)
- Damerchili, Mohammad, Ali Hatami and Mohsen Gharai. Commercial Law in the Current Legal Order, Tehran: Khalij-e Fars Publications, 2001. (in Persian)
- Salarian, Mohammad Amin and Sadegh Abdi. Domestic and International Commercial Documents, Tehran: Mehr Kalam, 2021. (in Persian)
- Sotoudeh Tehrani, Hassan, Commercial Law, Tehran: Dadgostar Publishing, 1996. (in Persian)
- Shahidi, Mahdi. Formation of Contracts and Obligations, Tehran: Majd Publications, 2019. (in Persian)
- Erfani, Mahmoud. Comparative Commercial Law, 6. Tehran: Jangal Publications, 2009. (in Persian)
- Katouzian, Nasser. Preliminary Course on Civil Law: Legal Acts (Contracts and Unilateral Declarations of Will), Tehran: Sherkat-e Sahami Enteshar, 2005. (in Persian)
- Moradi, Yaser, and Mohammad Nouri. Checks (Practical Points; from Issuance to Payment), Tehran: Andishe Arshad Publications, 2022. (in Persian)
Articles
- Karimi-Manesh, Zeinab and Ali Ghazi. “The Legal Nature of Non-Registered Checks in the Sayyad System,” 15th International Conference on Law and Judicial Sciences, 2023. (in Persian)
- Yavarpour, Mohammad. “Investigating the Legal Consequences of Non-Registered Sayyadi Checks,” 8th International Conference on Jurisprudence, Law, Psychology, and Educational Sciences in Iran and the Islamic World, 2024. (in Persian)
Laws
- Amended Law on Check Issuance, 2018 and Subsequent Amendments. (in Persian)
- The Seventh Five-Year Development Plan of the Islamic Republic of Iran, 2024. (in Persian)
- Commercial Code, 1932. (in Persian)
- Check Issuance Law, 1976. (in Persian)
- General Penal Code, 1925. (in Persian)
- Civil Code, 1928. (in Persian)
- Legal Bill on Unsufficient Fund Check, 1952. (in Persian)
- Legal Bill on Unsufficient Fund Check, 1958. (in Persian)
)