پژوهش های حقوق اقتصادی و تجاری

پیوندهای مفید

شماره جاری

بر اساس شماره‌های نشریه

بر اساس نویسندگان

بر اساس موضوعات

نمایه نویسندگان

نمایه کلیدواژه ها

درباره نشریه

اهداف و چشم انداز

اعضای هیات تحریریه

اصول اخلاقی انتشار مقاله

بانک ها و نمایه نامه ها

پرسش‌های متداول

اطلاعات آماری نشریه

اخبار و اعلانات

مطالعه تطبیقی اثر توافق خصوصی بر حقوق دارنده سند تجاری در حقوق ایران، کنوانسیون ژنو و کامن‌لا

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار گروه حقوق خصوصی دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه مازندران، بابلسر، ایران.

10.48308/eclr.2025.236684.1074

چکیده

 براساس اصل حاکمیت اراده، در قلمروی حقوق مدنی توافقاتی برای انعقاد قراردادها شکل می‌گیرد که مطلوب طرفین را در دستیابی به خواسته‌هایشان با آن عقد فراهم می‌نماید. اما در بستر حقوق تجارت شناخت قلمروی تأثیر اثر توافق خصوصی بر حقوق دارنده سند تجاری، که عموماً مواجه با قواعد آمره‌اند، بسیار مهم است. دارنده سند تجاری علاوه‌بر حق مسلم وصول وجه سند، دارای حقوق مهمی مانند ظهرنویسی، مراجعه به نحو تضامنی به مسئولین پرداخت، تغییر مبلغ برات و... هم است. در برابر این حقوق قطعاً تکالیفی برعهده اشخاصی که متعهد پرداخت‌اند، قرار می‌گیرد. در این مقاله با این پرسش مواجهیم که توافق بین دارنده و برخی یا تمام ایادی بعدی، برای تغییر حقوق دارنده، مانند شرط عدم مسئولیت تضامنی، منع ظهرنویسی مجدد و افزایش یا کاهش مبلغ، بر حقوق دارنده در برابر مسئولین پرداخت سند که در آن توافق دخالت نداشتند در حقوق ایران و اسناد بین‌المللی و نظام کامن‌لا، مؤثر است یا خیر؟ در اسناد بین‌المللی و نظام کامن‌لا، این موارد از شفافیت و حمایت‌های صریحی نسبت به حقوق ایران برخوردارند و جز درمواردی که توافقات خصوصی سبب تحمیل مسئولیت مضاعف می‌شود و مغایر با حقوق اشخاصی است که در توافق نقش نداشته‌اند و تراضی با ذات همان تأسیس حقوقی منافات نداشته باشد؛ این قبیل توافق در قلمرو اسناد تجاری نیز عموماً می‌تواند لازم‌الاجرا باشد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

A Comparative Study of the Impact of Private Agreements on the Rights of the Holder of a Negotiable Instrument under Iranian Law, the Geneva Convention, and Common Law

نویسنده [English]

  • Seyyed Hasan Hoseini Moghadam

Assistant Professor, Department of Private Law, Faculty of Law and Political Science, University of Mazandaran, Babolsar, Iran.

چکیده [English]

Based on the Principle of Freedom of Contract, agreements are formed within the civil-law context to facilitate the realization of the parties’ objectives through contractual arrangements. However, in commercial law, determining the scope of the impact of private agreements on the rights of a holder of a negotiable instrument—who is generally subject to mandatory rules—is of considerable importance. The holder of a negotiable instrument, in addition to the inherent right to demand payment of the instrument’s face value, possesses important rights such as endorsement, recourse against obligors on a joint-and-several liability basis, modification of the instrument’s amount, and other related prerogatives. Correspondingly, certain obligations are imposed on the parties liable for payment. This article examines whether an agreement between the holder and some or all subsequent endorsees to modify the holder’s rights—such as a clause excluding joint-and-several liability, prohibiting further endorsements, increasing or reducing the instrument’s amount—affects the holder’s rights against obligors who were not parties to such an agreement, under Iranian law, international instruments, and common law. In international instruments and in common law, these issues are generally addressed with greater clarity and explicit protections compared to Iranian law. Except in cases where private agreements impose an additional burden of liability, and are incompatible with the rights of third parties who were not involved in the agreement and the consent does not conflict with the fundamental nature of the legal institution at issue, such agreements are generally enforceable within the domain of negotiable instruments.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Commercial paper
  • Mutual consent
  • Holder
  • Endorser Liability
  • partnerships
مراجع

  1. منابع

    کتاب

    1. اسکینی، ربیعا، حقوق تجارت: اسناد تجاری، ویرایش نهم. تهران: انتشارات سمت، 1387.
    2. السنهوری، احمد عبدالرزاق، الوسیط، فی شرح القانون مدنی الجدید، ترجمه دانش کیا، محمد حسین، دادمرزی سید مهدی، ج 1، چ 1، قم، انتشارات دانشگاه قم. 1382.
    3. ایزانلو، محسن، شروط محدودکننده و ساقط‌کننده مسئولیت در قراردادها، چ 1، تهران: سهامی انتشار. 1390.
    4. افتخاری جواد، حقوق تجارت 3، اسناد تجاری- بانکی، چ 2، تهران: ققنوس، 1384.
    5. جعفری لنگرودی محمدجعفر، حقوق تعهدات، چ 3، تهران ،گنج دانش، 1378.
    6. جعفری لنگرودی محمدجعفر، دایره المعارف مدنی و تجارت، چ 1، تهران: گنج دانش، 1388.
    7. دمیرچیلی محمد، محسن قرایی و علی حاتمی، قانون تجارت در نظم کنونی، چ 1، تهران: میثاق عدالت، 1387.
    8. رفیعی مقدم علی، اصل رضایی بودن اعمال حقوقی، چ 1، تهران: نشر دانشگاه امام‌صادق، 1390.
    9. ستوده، حسن، حقوق تجارت، ج 3، چ 1، تهران: نشر دادگستر، 1374.
    10. شهیدی، مهدی، تشکیل قراردادها و تعهدات، ویرایش ششم، تهران: انتشارات مجد، 1378.
    • صفری، محمد، حقوق بازرگانی، اسناد، چ 3، تهران: سهامی انتشار، 1387.
    • عرفانی، محمود، حقوق تجارت بین‌الملل، چ 1، تهران: جهاد دانشگاهی. 1372.
    • عرفانی، محمود، حقوق تجارت به زبان ساده، چ 8، تهران: میزان. 1386.
    • فخاری امیرحسین، حقوق تجارت، چ 1، تهران: مجد. 1387.
    • قاسم‌زاده، مرتضی، اصول قراردادها و تعهدات، چ 13، تهران: دادگستر. 1388.
    • کاتبی، حسینقلی، حقوق تجارت، چ 2، تهران: نشر فروزان. 1364.
    • کاشانی، محمود، حقوق مدنی، قراردادهای ویژه، چ 1، تهران: میزان. 1388.
    • کاویانی کورش، حقوق اسناد تجارتی، چ 1، تهران: میزان. 1383.
    • کاتوزیان، ناصر، ایقاع، چ 1، تهران: یلدا.1370.
    • کاتوزیان، ناصر، وقایع حقوقی، چ 6، تهران: سهامی انتشار. 1382.
    • کاتوزیان، ناصر، نظریه عمومی تعهدات، چ 1، تهران: یلدا. 1374.
    • کاتوزیان، ناصر، اعمال حقوقی، چ 8، تهران: سهامی انتشار. 1372.
    • نوبخت یوسف، اندیشه‌های قضایی، چ 3، تهران: انتشارات کیهان. 1370.

    مقاله

    • شهنایی، خلیل، «قلمرو مسئولیت تضامنی در حقوق ایران»، مجله بررسی‌های بازرگانی، 1385، ش 21.
    • حسینی تهرانی، مرتضی، «ظهرنویسی و انواع آن»، فصل‌نامه حق، دفتر چهارم، 1364، صص 150-104.
    • صفری، محمد، «ارزیابی کلی پیش‌نویس ضمیمه اول کنوانسیون برات و سفته بین‌المللی»، مجله حقوقی، 1369، ش 12، صص 164-139.

    درس‌نامه

    • فخاری امیرحسین «پلی‌ کپی حقوق تجارت» کارشناسی ارشد، تهران: دانشگاه امام صادق(ع). 1385.
    • اخلاقی، بهروز «پلی کپی حقوق تجارت 3» انتشارات دانشکده حقوق دانشگاه تهران. 1373.

    پایان‌نامه و رساله

    • شیوا رضوی، کاظم، مطالعه تطبیقی گردش چک، رساله دکتری، دانشکده حقوق، دانشگاه تهران. 1348.
    1. صادقیان، ابوالحسن، مطالعه تطبیقی، راجع به برات و محل آن، رساله دکتری، دانشکده حقوق، دانشگاه تهران. 1340.

     

     

    References

    Books

    1. Al-Sanhouri, Abd Al-Razzaq Ahmad, The Mediator in Explaining the New Civil Code, 1, Translated by: Mohammad Hossein Daneshkia and Seyyed Mehdi Dadmarzi, 1st edition, Qom: University of Qom Publications, 2003. (in Persian)
    2. Borrie, G., Commercial Law,6th edition, London: Butterworths, 1998.
    3. Bradgate, R., Commercial Law, 2nd edition, London: Dublin, Edinburgh: Butterworths, 1995.
    4. Chalmers, M. D., Chalmers and Guest on Bills of Exchange, Sweet & Maxwell, 2012.
    5. Damircheli, Mohammad, Gharaei, Mohsen, and Hatami, Ali. The Commercial Code in Its Current Structure, 1st edition, Tehran: Misagh-e-Adalat, 2008. (in Persian)
    6. Eftekhari, Javad, Commercial Law 3: Banking and Commercial Instruments, 2nd edition, Tehran: Ghoqnous Publications, 2005. (in Persian)
    7. Eizaanlou, Mohsen, Limiting and Excluding Clauses in Contracts, 3rd edition, Tehran: Enteshar Company., 2011. (in Persian)
    8. Ellinger, E. P., Lomnicka, E., & Hare, C., Ellinger’s Modern Banking Law, 5th edition, Oxford: Oxford University Press, 2011.
    9. Erfani, Mahmoud, Commercial Law in Simple Language, 8th edition, Tehran: Mizan Publications, 2007. (in Persian)
    10. Erfani, Mahmoud, International Commercial Law, 1st edition, Tehran: Jihad Daneshgahi, 1993. (in Persian)
    11. Eskini, Rabee'a, Commercial Law: Negotiable Instruments, 9th edition, Tehran: SAMT Publications, 2013. (in Persian)
    12. Fakhari, Amir Hossein, Commercial Law, 1st edition, Tehran: Majd Publications, 2008. (in Persian)
    13. Geva, B., The Law of Electronic Funds Transfers, LexisNexis, 2011.
    14. Ghasemzadeh, Morteza, Principles of Contracts and Obligations, 13th edition, Tehran: Dadgostar Publications, 2009. (in Persian)
    15. Goode, R., Commercial Law, London: Penguin Books, 2016.
    16. Gravelson, R. H., The Conflict of Laws, 6th edition, London: Sweet & Maxwell Ltd, 1974.
    17. Hamblin, C., & Wright, F. B., Introduction to Commercial Law, 2nd edition, London: Sweet & Maxwell, 1998.
    18. Jafari Langaroudi, Mohammad Jafar, Encyclopedia of Civil and Commercial Law, 1st edition, Tehran: Ganj-e-Danesh, 2009. (in Persian)
    19. Jafari Langaroudi, Mohammad Jafar, Law of Obligations, 3rd edition, Tehran: Ganj-e-Danesh, 1999. (in Persian)
    20. Judge, S., Business Law, 2nd edition, London: Macmillan Press, 1999.
    21. Kashani, Mahmoud, Civil Law: Special Contracts, 1st edition, Tehran: Mizan Publications, 2009. (in Persian)
    22. Katbi, Hossein Gholi, Commercial Law, 2nd edition, Tehran: Foroozan Publishing, 1985. (in Persian)
    23. Katouzian, Nasser, General Theory of Obligations, 1st edition, Tehran: Yalda Publications, 1995. (in Persian)
    24. Katouzian, Nasser, Legal Acts, 8th edition, Tehran: Enteshar Company, 1993. (in Persian)
    25. Katouzian, Nasser, Legal Events, 6th edition, Tehran: Enteshar Company, 2003. (in Persian)
    26. Katouzian, Nasser, Unilateral Legal Acts (Iqaa), 1st edition, Tehran: Yalda Publications, 1991. (in Persian)
    27. Kaviani, Kourosh, Law of Negotiable Instruments, 1st edition, Tehran: Mizan Publications, 2004. (in Persian)
    28. Mann, R., & Roberts, B., Smith and Roberson’s Business Law, Cengage Learning, 2014.
    29. McJohn, S. M., The Glannon Guide to Commercial Paper and Payment Systems, 2nd edition, New York: Wolters Kluwer Law & Business, 2012.
    30. Nobakht, Yousef, Judicial Thoughts, 3rd edition, Tehran: Keyhan Publications, 1991. (in Persian)
    31. Rafiei Moghaddam, Ali, The Principle of Consensualism in Legal Acts, 1st edition, Tehran: Imam Sadiq University Press, 2011. (in Persian)
    32. Safari, Mohammad, Business Law: Negotiable Instruments, 3rd edition, Tehran: Enteshar Company, 2008. (in Persian)
    33. Shahidi, Mehdi, Formation of Contracts and Obligations, 1st edition, Tehran: Hoquqdanan Publishing, 1998. (in Persian)
    34. Sotoudeh, Hassan, Commercial Law, Vol. 3, 1st edition, Tehran: Dadgostar Publications, 1995. (in Persian)
    35. Twomey, D. P., & Jennings, M. M., Business Law and the Legal Environment, South-Western: Thomson, 2011.

    Articles

    1. Hosseini Tehrani, Morteza, "Endorsement and Its Types", Haq Quarterly, Vol. 4, 1985, pp. 104–150. (in Persian)
    2. Kessler, F., “Forged Endorsement”, Yale Law Journal, Vol. 47, No. 6, 1938, pp 876–879.
    3. Safari, Mohammad, "General Assessment of the Draft Annex I of the Convention on International Bills and Promissory Notes", Legal Journal, No. 12, 1990, pp. 139–164. (in Persian)
    4. Shahnayi, Khalil, "The Scope of Joint Liability in Iranian Law", Journal of Commercial Studies, 2006, No. 21. (in Persian)

    Theses and Dissertations

    1. Rezavi, Shiva Kazem, A Comparative Study of the Circulation of Checks, Ph.D. Dissertation, Faculty of Law, University of Tehran, 1969. (in Persian)
    2. Sadeghian, Abolhassan, A Comparative Study on Bills of Exchange and Their Place of Payment, Ph.D. Dissertation, Faculty of Law, University of Tehran, 1961. (in Persian)

    Text Books

    1. Akhlaqi, Behrooz. “Photocopied Notes on Commercial Law 3”, Faculty of Law Publications, University of Tehran, 1994. (in Persian)

    Fakhari, Amirhossein. “Photocopied Notes on Commercial Law”, Master's level, Tehran, Imam Sadiq University, 2006. (in Persian

پژوهش های حقوق اقتصادی و تجاری
دوره 3، شماره 2 - شماره پیاپی 10
شهریور 1404
صفحه 233-266
فایل ها
هم رسانی
ارجاع به این مقاله
آمار