پژوهش های حقوق اقتصادی و تجاری

پیوندهای مفید

شماره جاری

بر اساس شماره‌های نشریه

بر اساس نویسندگان

بر اساس موضوعات

نمایه نویسندگان

نمایه کلیدواژه ها

درباره نشریه

اهداف و چشم انداز

اعضای هیات تحریریه

اصول اخلاقی انتشار مقاله

بانک ها و نمایه نامه ها

پرسش‌های متداول

اطلاعات آماری نشریه

اخبار و اعلانات

اجتماع امر و نهی اصولی و امکان سنجی تحقق آن در حوزه قراردادها

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استاد، دانشکده حقوق، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران

2 استادیار، گروه فقه و حقوق‌اسلامی، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه شاهد، تهران، ایران

3 دانشجوی کارشناسی‌ارشد، فقه و حقوق خصوصی، دانشگاه شهید مطهری(ره)، تهران، ایران

10.48308/eclr.2025.238658.1138

چکیده

در مبحث مربوط به تعارضات (بالمعنی‌الأعم) اصولی، یک مجموعه به لحاظ ویژگی خاصی که دارد، تحت عنوان «اجتماع امر و نهی» جدا می‌شود و می‌کوشد به این پرسش پاسخ دهد که اساساً اجتماع امر و نهی در شیء ‌واحد جایز است یا ممتنع؟ این مبحث در نتیجه تفاوت مبانی کلامی، منطقی و اصولی طی قرون متمادی به معرکه آراء تبدیل شده، به طوریکه قائلان به جواز مدعی عدم سرایت حکم از عنوان به معنون و تعدد‌ معنون به موجب تعدد‌ عنوان شده‌اند. در مقابل، قائلان به امتناع نسبت به ادعاهای مذکور ایراداتی طرح کرده‌اند که مقاله حاضر‌ واجد پاسخی بدیع به ایشان است. بحث از اجتماع امر و نهی هرچند در اصول‌فقه و دانش‌های متشرعه روییده اما با الغای خصوصیت می‌توان باب امکان‌سنجی طرح و تطبیق‌مسئله اجتماع امر‌و‌نهی اصولی و فروعات آن در نظام حقوقی را گشود. البته لازمه این تطبیق و امکان سنجی شستن چشم‌ها و توجه به مختصات جدیدی است که در آن ادبیات امر و نهی رنگ باخته و صحبت از تعارض باید و نبایدهای حقوقی می‌شود. جلوه‌ این تعارض در حوزه حقوق‌قراردادها نمایان است؛ جایی که اصل لزوم، تجسم وجوب و امر است و ممنوعیت‌های مدنی و کیفری مختلف تجسد نهی و حرمت و قرارداد همان ذات واحدی است که تعارض ناظر به آن مطرح می‌شود. البته این قسم از تعارض در حوزه قراردادها هیچگاه به استقرار نمی‌رسد و به طرق مختلفی من جمله تمسک به قاعده «انتفاء المشروط بانتفاء شرطه»، اطلاق، تقیید و... رفع شده و خلاف علم اصول، جانب امتناع اثبات می‌شود.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Ijtima Amr and Nahi in Usul Al Fiqh and Feasibility Study of Its Realization in Contracts

نویسندگان [English]

  • Seyed Mostafa Mohaghegh Damad 1
  • Mahdi Niazabadi 2
  • Mohammadreza Abbasirad 3

1 Professor of Law, Faculty of Law, Shahid Beheshti University, Tehran, Iran

2 Assistant Professor, Department of Islamic Law, Faculty of Humanities, Shahed University, Tehran ,Iran

3 L,L,M Student in Fiqh (Islamic Law) and Private Law, Shahid Motahari University, Tehran, Iran.

چکیده [English]

In the field of Ta’arozat (conflicts) in Usul Al Fiqh, an especial subject is separated with the title of “Ijtima Amr and Nahi” and in terms of its especial characteristics, it tries to answer the question that basically, gathering the ordinance and prohibitions in a single matter is possible or not? This issue has become a battle of opinions as a result of the difference in theological, logical and Islamic jurisprudential foundations over many centuries, so that the commentators who believed into “possibility” claimed the non-transmission of the rules (Ahkam) from title to titled and the plurality of title due to the plurality of titled. On the other hand, the commentators who believed in “impossibility” have raised objections to the aforementioned claims, and the present article is a new argument and response to them. The topic of “Ijtima Amr and Nahi”, although has been discussed in Usul Al Fiqh and related knowledge, but by the abolition of specificity and analogize, we can open the feasibility of planning and implementing this topic and its branches in the legal systems and legal studies. Of course, the necessity of such a compare and feasibility is to look and think differently and to pay attention to the new coordinates in which the literature of ordinance and prohibition has faded and talk about the conflict of legal obligations and prohibitions. The manifestation of this conflict is visible in the field of contract law. Where Pacta Sunt Servanda is the embodiment of obligation and ordinance, and various civil and criminal forbidden matters are the embodiment of prohibition, and contract is the single subject that the conflict is about. Of course, this type of conflict is never situated in the field of contracts and is resolved in various ways, including adherence to "If the condition is lost, the result is also lost” rule, and unlike Usul Al Fiqh the impossibility of such gathering, would be proved.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Ijtima Amr and Nahi
  • Pacta Sunt Servanda
  • Ta’aroz (Conflict)
  • Contract
  • Obligations
مراجع

  1. منابع

    فارسی

    کتاب

    1. امامی، سید حسن، حقوق مدنی، ج 1، چ 41، تهران: اسلامیه، 1403.
    2. جعفری لنگرودی، محمدجعفر، دائره‌المعارف حقوق مدنی و تجارت، ج 1، چ 2، تهران: گنج دانش، 1401
    3. حیاتی، عباسعلی، حقوق مدنی(3): قواعد عمومی قراردادها، چ 2، تهران: نشر میزان، 1396.
    4. شهیدی، مهدی، اصول قراردادها و تعهدات، چ 11، تهران: مجد، 1403.
    5. صفایی، سید حسین، دوره مقدماتی حقوق مدنی؛ قواعد عمومی قراردادها، ج 2، چ 35، تهران: نشر میزان، 1400.
    6. کاتوزیان، ناصر، قواعد عمومی قراردادها، ج 3، چ 10، تهران: گنج دانش، 1403.
    7. محقق داماد، سید مصطفی، مباحثی از اصول فقه؛ دفتر اول: مباحث الفاظ، چ 20، تهران: مرکز نشر علوم اسلامی، 1400.
    8. محقق داماد، سید مصطفی، مباحثی از اصول فقه؛ دفتر سوم: اصول عملیه و تعارض ادله، چ 9، تهران: مرکز نشر علوم اسلامی، 1397.
    9. نیاز آبادی، مهدی، تعارضات ماهوی و شکلی قراردادی، تفسیر قرارداد و حل دعاوی مرتبط با آن، چ 1، تهران: خرسندی، 1399.

    مقاله

    • آهنگران، محمدرسول، «واکاوی اصل لزوم در قراردادها به‌منظور ارزیابی چارچوب شرعی ماده 219 قانون مدنی»، پژوهش‌نامه حقوق اسلامی، ش 48، پاییز و زمستان 1397، صص 318-301.
    • محقق داماد، سید مصطفی، «تحولات اجتهاد شیعی: سیر تاریخی، حوزه‌ها و شیوه‌ها(1)»‌، فصلنامه تحقیقات حقوقی، ش 44، پاییز و زمستان 1385، صص 54-11.
    • محقق داماد، سیدمصطفی و مهدی نیاز آبادی، «منطق حاکم بر تعارض قوانین در داوری‌های تجاری بین المللی و تنافی ادله در اصول فقه»، فصلنامه تحقیقات حقوقی، ش 93، بهار 1400، صص 34-11.

    https://doi.org/10.52547/jlr.24.93.11

    عربی

    • انصاری (شیخ)، مرتضی، فرائدالأصول (رسائل)، ج 2، چ 5، قم: مؤسسه النشر الاسلامی لجماعه المدرسین بقم، 1416 ق.
    • انصاری (شیخ)، مرتضی، المکاسب، ج 5، چ 10، قم: مجمع‌الفکر الاسلامی، 1430 ق.
    • بجنوردی، میرزا حسن، القواعد الفقهیه، ج 5، قم: نشر الهادی، 1395 ق.
    1. صدر، محمدباقر، دروس فی علم‌الأصول، ج 1، چ 5، قم: مؤسسه النشر الإسلامی، 1418 ق.
    • طباطبایی، سید محمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، ج 5، بیروت: مؤسسه الا علمی للمطبوعات، 1417 ق.
    • غروی نائینی، محمدحسین، فواید الاصول، ج 4، چ 1، قم: مؤسسه النشر الإسلامی لجماعه المدرسین بقم، 1418 ق.
    • غروی نائینی، محمد حسین و موسی خونساری، منیه الطالب (الحاشیة علی المکاسب)، تهران: چاپ سنگیِ چاپخانه حیدری، 1373 ق.
    • قمی (محقق)، میرزا ابوالقاسم، جامع الشتات، ج 2، تهران: مؤسسه کیهان، 1371.
    • مظفر، محمدرضا، اصول الفقه، ج 2، چ 5، قم: مؤسسه النشر الإسلامی لجماعه المدرسین بقم، 1430 ق.
    • نراقی، ملا احمد بن محمد، عواید الایام من مهمات ادله الاحکام، چ 1، قم: مرکز نشر وابسته به مکتب الاعلام الاسلامی، 1417 ق.

    References

    Books

    1. Emami, Seyyed Hasan, Civil Law, Vol.1, Tehran: Eslamiye, 41st edition, 2024. (in Persian)
    2. Jafari Langerodi, Mohammad jafar, Encyclopedia of Civil and Commercial Law, Vol 1, Tehran, Ganje danesh, 2nd edition, 2023. (in Persian)
    3. Ha’yati, Abbas ali, Civil Law(3): General Rules of Contracts, Tehran: Mizan, 2nd edition, 2018. (in Persian)
    4. Shahidi, Mahdi, General Principles of Contracts and Obligations, Tehran: Majd, 11th edition, 2024. (in Persian)
    5. Safaei, Seyyed Hasan, Introductory Course in Civil Law; General Rules of Contracts, Vol 2, Tehran: Mizan, 35th edition, 2022. (in Persian)
    6. Katouzian, Nasser, General Rules of Contracts, Vol. 3, Tehran: Ganj-e- Danesh, 10th edition, 2024. (in Persian)
    7. Mohaghegh Damad, Sayyed Mostfa, Discussions on Usul Al Fegh; First Notebook, Discussion Alfaz, Tehran: Islamic Sciences Publishing Center, 20th edition, 2022. (in Persian)
    8. Mohagheghdamad, Seyyed Mostfa, Discussions on Usul Al Fegh; Third Notebook, Discussion Usul Amaliye, Tehran: Islamic Sciences Publishing Center, 20th edition, 2019. (in Persian)
    9. Niazabadi, Mahdi, Substantive and Formal Contractual Conflicts ,Contract Interpretation and Resolution of Related Disputes, Tehran: Khorsandi, 1st edition, 2021. (in Persian)
    10. Ansari(Sheykh), Morteza, Faraed Al Usul (Rasael), Vol. 2, Qom: The Islamic Publishing Institute of the Teachers’ Group in Qom, 5rd edition, 1996. (in Arabic)
    11. Ansari(Sheykh), Morteza, Makaseb, Vol. 5, Qom: Majma Al Fekr Eslami, 10th edition, 2009. (in Arabic)
    12. Bojnourdi, Mirza Hasan, Jurisprudential Rules, Vol. 5, Qom: Hadi Publishing, 1975. (in Arabic)
    13. Sadr, Mohammad Baqir, Lessons in the Science of Usul, Vol. 1, Qom: Islamic Publishing Institute, 5th edition, 1998. (in Arabic)
    14. Tabataba'i, Sayyed Muhammad Hossein, Al-Mizan in the Interpretation of the Qur'an, Vol. 5, Beirut: Al-'Alami Publishing Institute, 1997. (in Arabic)
    15. Gharavi Na'ini, Mohammad Hossein, Faraed Al Usul, Vol. 4, Qom: Islamic Publishing Institute for the Teachers' Group in Qom, 1rd edition, 1998. (in Arabic)
    16. Gharavi Na'ini, Mohammad Hossein and Musa Khansari, Maniyeh al-Talib (alhashiyato al-Makasab), Tehran: Heydari, 1955. (in Arabic)
    17. Qomi (Researcher), Mirza Abolqasem, Jame Al-Shetat, Vol. 2, Tehran: Keyhan Institute, 1993. (in Arabic)
    18. Mozaffar, Mohammad reza, Usul Al Figh, Vol. 2, Qom: Islamic Publishing Institute for the Teachers' Group in Qom, 5rd Edition, 2009. (in Arabic)
    19. Naraqi, Mulla Ahmad, Avayed Al Ayyam Men Mohemmat kalam, Qom: Publishing Center Affiliated with the Islamic School of Al Aalam, first edition, 1997. (in Arabic)

    Articles

    1. Ahangaran, Mohammad Rasul, “Analysis of the Islamic Jurisprudential (Juridical) Foundations of “Pacta Sunt Servanda” Rule in Contracts in Order to Evaluate the Shariah Framework of Article 219 of Iranian Civil Law”, Bi-quarterly Journal of Islamic Law Research, No. 48, 2019, PP 301-318. (in Persian)
    2. Mohagheghdamad, Seyyed Mostfa, “Developments in Shi'ei Ijtihad: Historical Course, Fields and Methods (1)”, Journal of Legal Research, No. 44, 2007, PP 11-54. (in Persian)
    3. Mohagheghdamad, Seyyed Mostfa and Mahdi Niazabadi, “The “Logic” Governing Conflict of Laws in International Commercial Arbitration and Conflict of Sources in Usul Al Fiqh”, Journal of Legal Research, No. 93, 2021, PP 11-34. (in Persian)
پژوهش های حقوق اقتصادی و تجاری
دوره 3، شماره 2 - شماره پیاپی 10
شهریور 1404
صفحه 11-40
فایل ها
هم رسانی
ارجاع به این مقاله
آمار