نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استاد، دانشکده حقوق و علوم سیاسی، دانشگاه تهران، تهران، ایران (نویسنده مسئول)

2 دانشجوی دکتری، دانشکده حقوق و علوم سیاسی، دانشگاه تهران، تهران، ایران

چکیده

در اکثر معاهدات سرمایه گذاری خارجی اموال فکری جزء دارایی مورد حمایت سرمایه گذاران خارجی در کشور میزبان تلقی می شوند، به طوری که شروط حمایتی مقرر در معاهدات مذکور شامل اموال فکری سرمایه گذار نیز می شوند. با وجود این حمایت های مقرر در معاهدات سرمایه گذاری از اموال سرمایه گذار خارجی بی حد وحصر نیست. درج شرطی تحت عنوان شروط استثنا در معاهدات سرمایه گذاری خارجی نمونه بارز چنین محدودیت هایی است که به دنبال آن اتخاذ برخی اقدامات از سوی دولت میزبان در جهت حفظ منافع عمومی مجاز بوده ونقض تعهد تلقی نمی شود. از طرفی دولت میزبان ممکن است صدور مجوزهای اجباری را به عنوان مصداقی از شروط استثناء تلقی کرده و به دنبال آن برای اموال فکری سرمایه گذار محدودیت هایی را ایجادکنند. سرمایه گذار خارجی نیز ممکن است اقدام مذکور دولت میزبان را مصادره اموال فکری خود تلقی کرده ومدعی جبران خسارت شوند. لذا در نوشتار پیش رو به بررسی این موضوع می پردازیم که با توجه به مفاد معاهدات سرمایه گذاری خارجی، کنوانسیون های بین المللی و قوانین داخلی مربوط به مالکیت فکری آیا سرمایه گذار خارجی می تواند چنین ادعایی طرح کند و در صورت طرح چنین ادعایی احتمال موفقیت وی با توجه به دفاعیات احتمالی دولت میزبان چقدر خواهد بود. در این مقاله با روش تحلیلی- توصیفی نتیجه خواهیم گرفت اینکه پاسخ به سوال مذکور عمدتا به دوعامل (1) میزان حق امتیاز پرداخت شده به صاحب اختراع و (2) نحوه نگارش مواد معاهده سرمایه گذاری در خصوص شروط استثنا بستگی دارد

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Compulsory Licenses in Light of Foreign Investment Treaties

نویسندگان [English]

  • Saeed Habiba 1
  • Mohammad Chalabi 2

1 Professor of Law, Faculty of Law & Political Science, University of Tehran, Tehran.Iran Corresponding Author Email: habiba@ut.ac.ir

2 Ph. D. Candidate, Faculty of Law & Political Science, University of Tehran, Tehran.Iran

چکیده [English]

Intellectual property constitutes one of the key protected assets of foreign investors within host countries, as recognized in most international investment treaties. These treaties generally include provisions safeguarding the intellectual property rights of investors. However, such protections are not absolute; they may be subject to limitations imposed by the public interests of the host states. Incorporating exemption clauses into international investment agreements exemplifies such limitations. According to these clauses, actions undertaken by host countries to safeguard public interests are not deemed breaches of the investor’s rights. In practice, host countries often invoke such exemption clauses, frequently through measures like issuing compulsory licenses, which impose restrictions on the intellectual property rights of investors. Such actions may be interpreted by investors as expropriation of their intellectual property, potentially giving rise to claims for compensation. This article examines whether, in accordance with the content of foreign investment treaties, international conventions, and domestic laws pertaining to intellectual property, a foreign investor is legally entitled to such claims. It also analyzes the likelihood of success, considering possible defenses that the host country might raise. Employing an analytical-descriptive methodology, this study concludes that the determination of such claims largely hinges on two factors: (1) the amount of royalty paid to the inventor, and (2) the specific language of exemption clauses within the investment treaties.

کلیدواژه‌ها [English]

  • foreign investment treaties
  • compulsory licenses
  • exception clause
  • expropriation
  • Intellectual property
  1. منابع

    کتاب

    1. حبیبا، سعید و مهدی معلی، حمایت حقوقی از نوآوری‌های زیست فناوری، چ 1، تهران: انتشارات سمت،1396.
    2. حسیبی، به‌آذین، دولت و سرمایه‌گذار خارجی: استاندارد بین‌المللی، چ 1، تهران: موسسه مطالعات و پژوهش‌های حقوقی شهر دانش،1390.
    3. دالز، رودلف و کریستف شروئر، اصول حقوق بین‌الملل سرمایه‌گذاری، ترجمه سید قاسم زمانی و به آذین حسیبی، چ 1، تهران: موسسه مطالعات وپژوهش‌های حقوقی شهر دانش، 1391.

    مقاله

    1. بهمئی، محمد علی و حبیب سبزواری، «ماهیت حقوقی شروط استثنا به‌عنوان عامل محدودکننده قلمروی تعهدات ماهوی معاهده و آثار این توصیف در حقوق بین‌الملل سرمایه‌گذاری»، مجله حقوقی بین‌المللی، د 39، ش 67، 1401، صص 47-84.
    2. بهمئی، محمد علی و علی شهبازیان، «حمایت از حق بر سلامت در دعاوی سرمایه‌گذاری ناشی از بیماری‌های فراگیر جهانی با تکیه بر کووید 19»، فصلنامه تحقیقات حقوقی، ویژه نامه حقوق وکرونا، د 23، اسفند1400، صص 245-275 .
    3. تیموری، محمدصادق، لعیا جنیدی، محمد صقری و رضا عباسیان، «سلب مالکیت غیرمستقیم سرمایه‌گذاران خارجی؛ جستاری در حقوق ایران و بین‌الملل»، پژوهش حقوق خصوصی، د 7، ش 24، مهر1397، صص 9- 36.
    4. جعفرزاده، میرقاسم و سروش فلاحتی، «ماهیت حقوقی لیسانس اجباری در حقوق اختراعات: تنظیم گری یا سلب مالکیت»، فصلنامه علمی پژوهش حقوق عمومی، د 24، ش 75، تابستان 1401، صص 149- 181.
    5. حبیب‌زاده، توکل و عفیفه غلامی، «قراردادهای سرمایه‌گذاری خارجی و قلمرو تعهدات عهدنامه‌های دولت میزبان»، فصلنامه پژوهش حقوق عمومی، د 18، ش 51، تیر1395، صص 81-109.
    6. رضائی، علی، «شرط اقدامات منع‌نشده در معاهدات سرمایه‌گذاری خارجی، مفهوم، مبانی و چالش‌ها»، مجله حقوقی دادگستری، د 85، ش 113 ، سال1400، صص 131-59.
    7. شهبازیان، علی، «حل وفصل دعاوی سرمایه‌گذاری ناشی از پاندمی‌ها: کووید 19 و حفظ منافع دولت میزبان»، مجله مطالعات حقوقی، د 13، ش 4، اسفند1400، صص 234-262 .
    8. صادقی، محمود و منصور خاکپور، «موجبات اعطای مجوز اجباری بهره برداری از حقوق مالکیت فکری»، فصلنامه مدرس علوم انسانی، د 11، ش 4 ، آذر1386، صص 131-164.
    9. ضیایی، یاسر و سعیده جوادی، «حمایت از مالکیت فکری در حقوق بین‌الملل سرمایه‌گذاری خارجی»، مجله مطالعات حقوقی، د 11، ش 2، اردیبهشت 1398، صص 127-155.
    10. قاسمی، غلامعلی و محمد عاکفی قاضیانی، «چالش‌های حقوقی حمایت از سرمایه‌گذاری خارجی در پرتو تعهدات بین‌المللی دولت‌ها در کنترل بیماری‌های واگیر؛ مطالعه موردی کووید 19»، فصلنامه مطالعات میان رشته‌ای در علوم انسانی، د 13، ش 2، مرداد1400، صص 31-60.
    11. کسنوی، شادی، «حل و فصل دعاوی دولت-سرمایه‌گذار در موارد نقض حقوق مالکیت فکری»، فصلنامه پژوهشنامه بازرگانی، د 24، ش 93، دی 1398، صص 165-194.
    12. نیاورانی، صابر و احسان جاوید، «حق دسترسی به داروهای اساسی در چارچوب موافقت‌نامه تریپس و چالش حمایت از حق بین‌المللی بشر بر سلامت»، مجله حقوقی بین‌المللی، د 33، ش 54، مهر1395، صص 29 -58.