نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسندگان
1 دانشجوی دکتری حقوق خصوصی دانشگاه تربیت مدرس
2 گروه حقوق خصوصی دانشکده حقوق دانشگاه تربیت مدرس
چکیده
بحث درباره امکان و امتناع الحاق شرط جدید به عقد، مورد توجه فقها اعم از قدمای از ایشان و متأخرین بوده و همچنین توجه حقوق‌دانان ایرانی را نیز به خود جلب نموده است ولی کماکان اختلاف در میان نظرات، باقی است. به نظر می‌رسد این اختلاف ریشه در اختلاف نگاه صاحب‌نظران به تعریف شرط و ایضا در دید ایشان به کیفیت انشاء اعتباریات است. از این رو لازم به نظر می‌رسید که پس از گردآوری آراء مهم، طبقه‌بندی نوینی از این عناوین عرضه شود تا فهم عوارض مسئله سهل‌تر و پرداخت به مسئله پژوهش، ساده‌تر گردد. بدین مناسبت این مقاله با روش توصیفی-تحلیلی به بررسی منابع گردآمده از مطالعه کتابخانه‌ای آثار صاحب‌نظران پرداخته و پس از تشریح نظرات موافقان و مخالفان الحاق شرط به عقد و دسته‌بندی اقوال صاحب‌نظران از هر دو گروه، همچنین تنقیح ملاک متخذ مؤلفین درباره ضابطه ارتباط شرط و عقد، نتیجه می‌گیرد که شرط از آن رو که الزام و التزامی است که به نحو جعلی و قراردادی به عقدی مرتبط شده، می‌تواند بر عقدی که سابقا موجود بوده است، لاحق شود و در نتیجه‌ی این الحاق، لازم‌الوفا محسوب گردد. همچنین از آن رو که شرط ماهیتی اعتباری است، دخل و تصرف در ماهیات اعتباری در اختیار خالقان آن ماهیت خواهد‌بود. بنابراین همان اراده‌ای که خالق ماهیت حقوقی اصلی (عقد) بوده می‌تواند درباره لواحق به آن ماهیت (شروط الحاقی)، تصمیم بگیرد و قبض و بسط محتوای عقد را اراده کند.
کلیدواژه‌ها
عنوان مقاله [English]
The Analysis of Validity of Supplementary Conditions (addendum) to the Contract, in Iranian Law and Imāmiyya Fiqh
نویسندگان [English]
- Mohammad Javad Zolghadr 1
- Morteza Shahbazinia 2
- Mohammad Bagher parsapour 2
1 Ph.D. student of private law - Tarbiat Modares University
2 Department of Private Law, Faculty of Law, Tarbiat Modares University
چکیده [English]
The issue of possibility of adding a supplementary condition to the contract has been considered by jurists from the ancients to the later ones, as well as Iranian lawyers. However, disagreement exists. It seems that this is rooted in the differences between experts' opinions regarding the condition and the quality of this credential creation. Therefore, it is necessary to collect important ideas to introduce a new classification of these topics to reach a better understanding of the issue. Accordingly, this Article, using a descriptive-analytical method, examines the sources collected from studying the opinions of the supporters and opponents of adding a condition to the contract then categorizes the opinions of the experts from both groups and also expresses the criteria adopted by the authors about the connection between condition and contract. So, it is concluded that since the condition is an obligation linked to a contract, it can be added to a previously existing contract and as a result of this addition, it is considered binding. Also, since the condition is a credential nature, any interference in this creature is in the authority of the parties. Thus, those concluding the main contract are entitled to decide about supplementary conditions and contract scope.
کلیدواژه‌ها [English]
- Supplementary Conditions
- Conditions
- Amendment to a contract
- Relation between condition and contract
- Nature of conditions
فهرست منابع
الف) منابع فارسی
کتاب
- امامی، میر سید حسن، حقوق مدنی، ج1، چ40، تهران: انتشارات اسلامیه، 1401.
- بهایی، محمد بن حسین، جامع عباسی (رساله عملیه شیخ بهایی با حواشی هشت فقیه عالی مقام)، چ1، قم: دفتر انتشارات اسلامی، 1386.
- بیگدلی، سعید، تعدیل قرارداد، چ5، تهران: نشر میزان.
- تاج آبادی، حسین، شروط صحیح در فقه امامیه، چ1، تهران: میزان، 1390.
- جعفری لنگرودی، محمد جعفر، وسیط در ترمینولوژی حقوق، چ2، تهران: انتشارات گنج دانش، 1388.
- جعفری لنگرودی، محمد جعفر، اساس در قوانین مدنی: المدونه، چ1، تهران: انتشارات گنج دانش، 1387.
- جعفری لنگرودی، محمد جعفر، سیستم شناسی در علم حقوق، چ1، تهران: انتشارات گنج دانش، 1386.
- رفیع پور، سید محمد مهدی، کاوش‌های فقهی، ج2، چ1، قم: انتشارات دارالعلم، 1399.
- شهابی خراسانی، محمود، قواعد فقه (خلاصه تقریر درس)، چ5، تهران: نشر دانشگاه تهران، 1390.
- شهبازی، محمد حسین، مبانی لزوم و جواز اعمال حقوقی، چ2، تهران: میزان، 1395.
- شهیدی، مهدی، حقوق مدنی: تشکیل قراردادها و تعهدات، ج1، چ13، تهران: مجد، 1396.
- شهیدی، مهدی، شروط ضمن عقد، چ7، تهران: مجد، 1397.
- شیروی، عبدالحسین، حقوق خانواده (ازدواج، طلاق و قرزندان)، چ5، تهران: انتشارات سمت، 1398.
- عابدیان، میرحسین، شروط باطل و تاثیر آن در عقود، چ1، تهران: ققنوس، 1379.
- کاتوزیان، امیر ناصر، دوره حقوق مدنی قواعد عمومی قراردادها، ج3، چ10، تهران: سهامی انتشار، 1395.
- کاتوزیان، امیر ناصر، دوره حقوق مدنی قواعد عمومی قراردادها، ج1، چ13، تهران: سهامی انتشار، 1395.
- محقق داماد، سید مصطفی، قواعد فقه بخش مدنی 2، چ15، تهران: انتشارات سمت، 1395.
- محقق داماد، سید مصطفی، نظریه عمومی شروط و التزامات در حقوق اسلامی، ج1، چ4، تهران: مرکز نشر علوم اسلامی، 1395.
- معین، محمد، فرهنگ فارسی (یک جلدی کامل)، چ14، تهران: انتشارات ساحل، 1387.
مقاله
- علوی قزوینی، سید علی و محمد حسین وکیلی مقدم، «بازنگری در مفاد قرارداد»، مطالعات حقوق تطبیقی معاصر، شماره 1، پاییز و زمستان 1389، صص 161-133.
- علوی قزوینی، سید علی و جعفر رمضانی، «ماهیت و آثار شروط الحاقی»، پژوهشهای فقهی، دوره 17، شماره 3، پاییز 1400، صص 1024-997.
آرای قضایی
- دادنامه 9309970220700439 صادره از شعبه 7 دادگاه تجدیدنظر استان تهران مورخ 31/4/1393.
ب) منابع عربی
کتاب
- آل کاشف الغطا، علی، شرح خیارات اللمعه، چ1، قم: موسسه النشر الاسلامی، 1381.
- ابن‌براج، عبدالعزیز بن نحریر، جواهر الفقه، چ1، قم: موسسه النشر الاسلامی، 1411 ه.ق.
- اصفهانی، محمد حسین، حاشیه المکاسب، ج5، قم: ذوی القربی،1427 ه.ق.
- العاملی، زین الدین (الشهید الثانی)، الروضه البهیه فی شرح اللمعه الدمشقیه، ج2، چ13، قم: مجمع الفکر الاسلامی، 1438 ه.ق.
- انصاری، مرتضی، المکاسب، ج6، چ1، قم: مجمع الفکر الاسلامی، 1415 ه.ق.
- بجنوردی، حسن، القواعد الفقهیه، ج3، چ1، قم: نشر الهادی، 1377.
- تبریزی، جواد، ارشاد الطالب فی شرح المکاسب، قم: دار الصدیقه الشهیده (س)، 1389.
- حلی، جعفر ابن حسن، شرایع الاسلام فی مسائل الحلال و الحرام، ج2، قم: اسماعیلیان، 1408ه.ق.
- حسینی مراغی، سید میر عبدالفتاح، العناوین، ج2، چ1، قم: موسسه النشر الاسلامی، 1418 ه.ق.
- خمینی، سید روح الله، کتاب البیع، ج5، چ4، تهران: موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، 1392.
- خمینی، سید روح الله، کتاب البیع، ج1، چ4، تهران: موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، 1392.
- خمینی، سید مصطفی، کتاب الخیارات، ج4، چ 1، تهران: موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، 1418 ه.ق.
- خویی، سید ابوالقاسم، منهاج الصالحین، ج2، قم: مدینه العلم، 1410 ه.ق.
- خویی، سید محمد تقی، الشروط او التزامات التبعیه فی العقود، ج1، چ3، قم: یاران، 1415 ه.ق.
- سبحانی تبریزی، جعفر، دراسات موجزه فی الخیارات و الشروط، قم: المرکز العالمی للدراسات الاسلامیه، 1423 ه.ق.
- سبحانی تبریزی، جعفر، المختار فی احکام الخیار، قم: موسسه الامام الصادق علیه السلام، 1414 ه.ق.
- شهیدی تبریزی، میرفتاح، هدایه الطالب الی اسرار المکاسب، ج3، قم: دارالکتاب، بی‌تا.
- طباطبایی کربلایی، سید علی، ریاض المسائل (طبعه القدیمه)، ج 2، قم: موسسه آل البیت علیهم السلام لاحیا التراث، 1404 ه.ق.
- عاملی، بها الدین (الشهید الاول)، موسوعه الشهید الأوّل الجزء الهادی عشر (الدروس الشرعیه فی فقه الإمامیه للشیخ بهاء الدین العاملی رحمه الله)، ج11، قم: مرکز العلوم والثقافه الإسلامیّه، 1430 ه.ق.
- عاملی، بها الدین (الشهید الاول)، موسوعه الشهید الأوّل الجزء الخامس عشر (القواعد والفوائد، وحاشیه القواعد للشیخ بهاء الدین العاملی رحمه الله)، ج15، قم: مرکز العلوم والثقافه الإسلامیّه، 1430 ه.ق.
- عاملی، محمدبن علی، نهایه المرام فی شرح مختصر شرائع الاسلام، ج1، چ1، قم: موسسه النشر الاسلامی، 1413 ه.ق.
- فیروزآبادی، محمدبن یعقوب، القاموس المحیط، ج2، بیروت لبنان: دار الکتب العلمیه، ۱۴۱۵ ه.ق.
- قمی، ابوالقاسم‌بن محمد حسن، رسائل المیرزا القمی، ج2، چ1، قم: بوستان کتاب، 1385.
- قمی، ابوالقاسم بن محمد حسن، جامع الشتات، ج3، تهران: کیهان، 1371.
- محقق کرکی، علی بن حسین، جامع المقاصد فی شرح القواعد، ج4، قم: موسسه آل البیت علیهم السلام لاحیا التراث، 1414ه.ق.
- مدنی کاشانی، رضا، تعلیقه شریفه علی بحث الخیارات و الشروط من کتاب المتاجر، قم: مکتبه آیه الله العظمی المدنی.
- مصطفوی، سید محمد کاظم، القواعد (مائه قاعده فقهیه معنی و مدرکا و موردا)، ج1، چ4، قم: موسسه النشر الاسلامی، 1421 ه.ق.
- موسوی بجنوردی، محمد، قواعد فقهیه، ج2، چ1، تهران: موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، 1379.
- نجفی خوانساری، موسی بن محمد، منیه الطالب فی شرح المکاسب (تقریرات میرزا محمد حسن نایینی)، ج3، چ3، قم: موسسه النشر الاسلامی، 1440 ه.ق.
- یزدی طباطبایی، محمد کاظم، حاشیه المکاسب، ج2، قم: اسماعیلیان، 1410 ه.ق.
مقاله
- یوسف أبو حمیده، عبد الحافظ، علی عبد الله أبو یحیی، «تعدیل الالتزام فی عقد البیع دراسه مقارنه بین الفقه الاسلامی والقانون المدنی الاردنی»، دراسات (علوم الشریعه والقانون)، شماره 3، 2016 م.
ج) منابع انگلیسی
Article
- Herdianto, Suhadi Rizki and Zudan Arief Fakrulloh (2022), “Addendum to Contracts Legal Perspective Agreements in Indonesia” Proceedings of the 2nd International Conference on Law, Social Science, Economics, and Education, ICLSSEE 2022, 16 April 2022, pp. 1-5.
Judicial opinions
58. :Rebecca COCHRAN, et al. v. Eileen W. NORKUNAS. No. 43, Sept. Term, 2006. Court of Appeals of Maryland. March 20, 2007.
- Steven C. MYERS, et al. Douglas KAYHOE, et al. No. 35, September Term, 2005. Court of Appeals of Maryland. February 9, 2006.
)