نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسندگان
1 دانشیار دانشکده حقوق، دانشگاه شهید بهشتی .
2 استادیار مهندسی عمران موسسه آموزش عالی علامه رفیعی و دانشجوی کارشناسی‌ارشد حقوق جزا و جرم‌شناسی دانشکده حقوق، دانشگاه شهید بهشتی
چکیده
حقوق «آفرینش‌های فکری» نوعی مالکیت اعتباری بر آثار و تلاش‌های ذهنی افراد است که با جمع برخی ارکان، نظیر اصالت، تازگی و ابتکار، بسته به ماهیت مخلوق فکری، حقوقی نسبتاً انحصاری برای پدیدآورنده به ارمغان دارد. برخلاف تصور عام، حقوق آفرینش‌های فکری حقی مطلق نیست و می‌تواند دربردارندۀ حقوق آحاد جامعه نیز باشد. این مقاله با استفاده از روش توصیفی‌تحلیلی، ضمن واکاوی موضوع حقوق آفرینش‌های فکری و موضوعات زیرمجموعۀ آن در صنعت ساخت، به‌عنوان آثاری هنری و صنعتی، حمایت‌های قانونی را در دو مرحلۀ پیش و پس از ساخت بررسی کرده است و بر این نظر استوار است که استفاده از طرح‌ها و ایده‌های اجراشده توسط سایر مهندسان الزاماً به معنای تعرض به حقوق پدیدآورندۀ اولیه نیست و جزئی از طبیعت رو به رشد دنیای مهندسی به‌حساب می‌آید. همچنین این نتیجه حاصل شد که در فقدان دیدگاه قانونی صریح در زمان تعارض میان حقوق مادی و فکری آن، حداقل در حوزۀ مهندسی و صنعتی، اصل بر تقدم مالکیت مادی است و مالک حق تغییر مصنوع ایجادشدۀ مهندسی بر اساس نیازهای خود را دارد، لیکن صاحب ایده می‌تواند از انتساب اثر به خود ممانعت کند و اگر خسارت مسلم یا ممکن‌الحصولی به وی وارد آید، آن را مطالبه کند. درنهایت از جنبۀ کیفری مشخص شد که تعرض به حقوق فکری با توجه به دیدگاه‌های نوین، دیگر یک جرم قابل‌گذشت نیست و شناسایی آن به‌عنوان یک جرم عمومی درراستای منافع همگانی و توسعه‌یافتگی اجتماعی و اقتصادی کشور ضروری است.
.
کلیدواژه‌ها
عنوان مقاله [English]
Criminal Law Protection of Intellectual Property Rights in Architectural and Engineering Works in Iranian law
نویسندگان [English]
- Bagher Shamloo 1
- Mohammad Reza Darabpour 2
1 Associate Professor, Faculty of Law, Shahid Beheshti University, Tehran, Iran.
2 Assistant Professor, Department of Civil Engineering, Allameh Rafiee Institute of Higher Education, Qazvin, Iran
چکیده [English]
Intellectual property rights are ownership of the works and intellectual efforts of individuals, which, by providing some elements including originality, novelty and innovation, due to the nature of the intellectual work, bring relatively exclusive rights to the creator. Contrary to popular belief, intellectual property is not an absolute right and it can also include the public rights. While analyzing the issue of intellectual property rights in the construction industry as works of art and industry, this article has examined the legal protections in two stages before and after construction and it is based on this opinion that the use of designs and ideas implemented by other engineers does not necessarily mean an infringement of the original creator's rights and is considered as a part of the growing nature of the engineering world. Also, it is concluded that in the absence of a clear legal perspective, at the time of conflict between its material and intellectual rights, at least in the field of engineering and industry, the principle of material ownership prevails and the owner has the right to change the created engineering artifact based on his needs, but the owner of the idea can prevent the attribution of the work to himself and recover his suffered possible or absolute damages, if any. Finally, from the criminal aspect, it is found that violation of intellectual rights is no longer a crime merely related to the private rights of individuals, and it is necessary to identify it as a public crime aligns with the public interest and the social and economic developments.
کلیدواژه‌ها [English]
- Intellectual Property
- Industrial Property
- Engineering
- Architecture
- Criminal Law
- اکبری دهنو، میثم؛ اکبری، آسیه (1392). «حقوق مالکیت صنعتی: تفسیری بر راهکارهای کیفری قوانین ایران»، سیاست علم و فناوری، سال پنجم، شماره 3، صص 27-44.
- امامی، اسدالله (1399). حقوق مالکیّت فکری، نشر میزان.
- امیری، حسین‌علی (1388). اجرای حقوق مالکیت صنعتی در مقررات سازمان جهانی تجارت و حقوق ایران، نشر میزان.
- بهادری‌جهرمی، زهرا؛ شاکری، زهرا؛ صادقی، محسن (1399). حل و فصل غیرقضایی اختلافات حقوق مالکیت فکری، مرکز وکلا، کارشناسان رسمی و مشاوران خانوادهقوه قضائیه.
- جعفرزاده، میرقاسم؛ مرادی، عباس (1397). «قاعده إعراض و اثر آن بر زوال حق اختراع»، مطالعات فقه و حقوق اسلامی، شماره 18، صص67-92.
- جعفرزاده، میرقاسم؛ لجم‌اورک، حسن (1399). «تحلیل نظری حق بر علامت تجاری: حق انحصاری مطلق یا مقید؟»، فصلنامه حقوق خصوصی، دوره 17، شماره 2، صص327-350.
- جعفری خانشیر، سعید؛ آذرافزا، رضا؛ رادفر، امیر (1390). «بررسی و طبقه بندی دلایل و زمینه های انفعال نظام حقوق مالکیت صنعتی در ایران»، فصلنامه مدیریت صنعتی، دوره 6، شماره 16، صص 27-38.
- حاجی‌ده‌آبادی، محمدعلی؛ عالمی‌طامه، محمدمهدی (1387). «جرایم علیه مالکیت فکری در قوانین کیفری ایران و مقررات بین المللی»، فصلنامه فقه و حقوق، سال 5، شماره 20، صص 57-87.
- حبیبا، سعید؛ حسین زاده، مجید (1397). «بررسی حقوق کارگران در قراردادهای کارِ تولید اموال فکری» حقوق تطبیقی، دوره5، شماره 2، صص 47-68.
- حبیبا، سعید؛ شهبازی، مسعود (1396). «رویکرد نظری به اسباب تملک آثار فکری»، حقوق خصوصی دوره 14، شماره 1، صص 27-49.
- حکمت‌نیا، محمود (1400). نظام مالکیت فکری، سازمان انتشارات پژوهشکده فرهنگ و اندیشه اسلامی.
- خدمتگزار، محسن (1390). فلسفه‌ی مالکیت فکری، نشر میزان.
- روشن، محمد؛ خرمی، مصطفی (۱۳۹۲). «حقوق مالکیت فکری معماری»، مجله صفه، دوره ۲۳، شماره ۶۰، صص 5-۱۶.
- داراب پور، مهراب و همکاران (۱401). اصول و مبانی حقوق تجارت بین‌الملل، کتاب پنجم، حقوق رقابت، نمایندگی، تجارت الکترونیک و آفرینش‌های فکری، چاپ چهارم (ویرایش دوم)، گنج دانش.
- رئیسی، لیلا (1388). نظام حل و فصل اختلافات حقوق مالکیت معنوی، انتشارات جنگل.
- شیخی، مریم (1394). اصول حقوق مالکیت فکری، نشر میزان.
- صادقی اسفهلانی، سوره (۱۳۹۰). «حمایت کپی‌رایت از آثار معماری»، مجله پژوهش‌های حقوقی، شماره ۲۰، صص ۱۶۷-۱۸۰.
- صفایی، سید حسین (1386). حقوق مدنی و حقوق تطبیقی، نشر میزان.
- عبداللهی, محمد‌جواد؛ شریفی‌رنانی, مریم؛ عرب‌زاده, رضا (1400). «تحلیل معیارهای احراز اصالت آثار معماری در حقوق مالکیت فکری»، حقوق خصوصی، دوره 18، شماره 1، صص 177-201.
- عالیخانی، سکینه؛ حبیبا، سعید؛ عالی‌پور، حسن؛ الهی منش، محمدرضا (1400). «چاش‌های و راهکارهای حمایت کیفری از آفریده‌های فکری و هنری مد (مطالعه تطبیقی نظام‌های حقوقی ایران، فرانسه و آمریکا)» فصلنامه علمی مطالعات فرهنگ-ارتباطات، شماره 88، صص241-263.
- میرحسینی، سید حسن (1391) فرهنگ حقوق مالکیت معنوی (جلد اول)، چ2 نشر میزان.
- میرحسینی، سید حسن (1396) مقدمه‌ای بر حقوق مالکیت معنوی، انتشارات میزان، چاپ 6.
- میرحسینی، سیدحسن (1395) حقوق طرح‌های صنعتی، نشر میزان.
- نظری، احد؛ جمالی هرسینی، ناصر؛ گلدوست جویباری، یاسر (1389) «کاربرد مهندسی ارزش در بهبود طرّاحی پروژه‌های ساختمانی»، مجله علمی معماری و شهرسازی، دوره 20، شماره پیاپی 4، صص49-60.
- Mann, P. & Denoncourt, J. (2009). Copyright Issues On The Protection Of Architectural Works And Designs. 25th Annual Conference Of Association Of Researchers In Construction Management (Arcom), September 2009, Albert Hall, Nottingham, Available At Http://Centaur.Reading.Ac.Uk/4621/.
- Kim, J.S. (2018). Filtering, Copyright Infringement Analysis In Architectural Works, University Of Illinois Law Review, 1, 282-112.
- Property Rights Alliance (2022) ‘International Property Rights Index 2022’, pp. 1–59.
)